Communiceren zonder oordeel
In gesprek met een slachtoffer kunnen uitspraken of vragen die onschuldig lijken en vaak goedbedoeld zijn, soms toch nare gevoelens oproepen. Dat komt vaak doordat er (onbedoeld) een oordeel in doorklinkt. Als je cliënt, patiënt of leerling slachtoffer is geworden, is het belangrijk dat diegene zich erkend voelt en niet veroordeeld. Bekijk 6 tips voor oordeelloos communiceren met een slachtoffer.
1. Wees je bewust van je eigen gedachten en oordelen
Iedereen heeft weleens negatieve gedachten of meningen over anderen. Daar is op zich niets mis mee. Het gaat erom wat je met die gedachten of meningen doet. Als je een oordeel laat doorklinken in je communicatie met een slachtoffer, kan dat leiden tot victim blaming. Luister zonder oordeel en sta regelmatig stil bij wat je denkt en voelt over degene die je ondersteunt. Stel jezelf de vraag of het slachtoffer erbij gebaat is als je die gedachten of gevoelens uitspreekt.
2. Vermijd waarom-vragen
Waarom-vragen kunnen slachtoffers het gevoel geven dat zij iets verkeerd hebben gedaan. Bijvoorbeeld: 'Waarom heb je niet om hulp geroepen?' of 'Waarom was je daar?' Dit kan een schuldgevoel veroorzaken of versterken. Het is menselijk om te willen begrijpen waarom iets is gebeurd, maar je helpt het slachtoffer er niet mee als je dit soort vragen stelt. Richt je in plaats daarvan op de gevolgen van de ingrijpende gebeurtenis: probeer uit te zoeken wat het slachtoffer nu nodig heeft.
3. Stel open en neutrale vragen
Om goed te kunnen herstellen is het belangrijk dat een slachtoffer ruimte voelt om aan te geven wat hij of zij wil en nodig heeft, zonder gestuurd te worden. Je kunt die ruimte geven door open en neutrale vragen te stellen. Open vragen zijn vragen waarop niet met Ja of Nee geantwoord kan worden.
- Dus niet: 'Ben je boos op de verdachte?', maar: 'Wat zijn je gevoelens naar de verdachte toe?’
Neutrale vragen zijn vragen waarbij niet wordt aangestuurd op een bepaald antwoord.
- Dus niet: ‘Je gaat zeker wel aangifte doen?’, maar: ‘Hoe denk je over de mogelijkheid om aangifte te doen?’
4. Luister met aandacht en geef erkenning
Na een ingrijpende gebeurtenis voelen slachtoffers zich soms alleen, omdat mensen om hen heen niet altijd begrijpen wat ze doormaken. Het is daarom heel belangrijk om een slachtoffer erkenning te geven. Dat kunt je doen door met aandacht te luisteren naar wat iemand vertelt. Benoem ook wat je opmerkt en controleer dan of dat klopt. Bijvoorbeeld: ‘Ik hoor dat je verdrietig bent, klopt dat?’
5. Geef geen ongevraagd advies
Als je iemand probeert te helpen, is de neiging vaak om advies te geven: ‘Ga voortaan maar niet meer alleen over straat ‘s nachts’ of ‘Ik zou maar geen naaktfoto’s meer versturen als ik jou was’. Hoe goedbedoeld ook, dit soort ongevraagde adviezen helpen een slachtoffer niet verder. Ze kunnen iemand zelfs een schuldgevoel geven. Vraagt je cliënt, patiënt of leerling om je advies? Bied dan aan om met diegene mee te denken en de mogelijkheden op een rij te zetten. Laat de ander altijd beslissen wat het beste past.
6. Kom terug op je woorden als ze verkeerd overkomen
Soms wordt pas later duidelijk dat een opmerking of vraag niet helpend was. Bijvoorbeeld als iemand gekwetst reageert. Je kunt altijd terugkomen op wat je eerder hebt gezegd. Zeg bijvoorbeeld: ‘Vond je het vervelend dat ik dat zei?’ of ‘Sorry, ik geloof dat ik je ongevraagd advies gaf'. Je laat dan merken dat het niet je bedoeling was de ander te kwetsen.
Overleggen met een deskundige
Wil je overleggen over een specifieke situatie? Is er een incident geweest waarover je graag advies krijgt? Of wil je weten hoe je beleid op slachtofferschap kunt opstellen? Bel met een van onze medewerkers via de Advieslijn voor professionals op 0900-0101 (optie 3 in het menu).
Nieuwsbrief
Onze digitale nieuwsbrief biedt informatie over ontwikkelingen op het gebied van slachtofferrechten, relevante onderzoeken, actuele inzichten en nieuwe diensten voor professionals die wij ontwikkelen.
Onze nieuwsbrief in je mailboxJe wilt iemand die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt zo goed mogelijk helpen. De manier waarop je het gesprek aangaat, kan van grote betekenis zijn voor het herstelproces. Met deze 8 gesprekstips help je een slachtoffer verder.
In een gesprek met jongeren gelden andere spelregels dan in een gesprek met volwassenen. Pas de manier waarop je het gesprek aangaat aan de leeftijd aan. Dit kan van grote betekenis zijn voor het herstel. Lees onze tips per leeftijdsgroep.
Professionals maken soms indirect beschuldigende opmerkingen tegen slachtoffers. Dit heet victim blaming. Ook als je het niet zo bedoelt, kan een opmerking soms erg kwetsend zijn. Lees meer over victim blaming en hoe je dit voorkomt.
Vermoed je dat iemand slachtoffer is? De Signalenwijzer geeft je handvatten om je onderbuikgevoel te onderzoeken, het gesprek aan te gaan en passende ondersteuning te bieden.