Interview met Marinde van Haren
Marinde van Haren is casemanager bij Slachtofferhulp Nederland. In haar werk biedt zij ondersteuning aan mensen die de gevolgen ondervinden van seksueel geweld, én aan hun omgeving. Van praktische hulp bij het invullen van formulieren tot voorlichting over stressreacties en begeleiding bij een eventueel strafproces.
Wat kan jij betekenen voor getroffenen door seksueel geweld en hun naasten?
Je kunt echt het verschil maken als naaste
Álle mensen die getroffen zijn door (seksueel) geweld kunnen bij Slachtofferhulp terecht voor ondersteuning. Praktisch, psychosociaal en juridisch. Centraal in onze dienstverlening staan de persoon die seksueel geweld heeft meegemaakt en de cirkel van naasten daaromheen. Het is belangrijk dat je na een heftige gebeurtenis zo veel mogelijk zelf regie (terug)krijgt.
Welke reacties zie je vaak na seksueel geweld of misbruik?
Zo verschillend als mensen zijn, zo verschillend zijn ook de reacties. Er is géén abnormaal! Wat we veel terughoren van getroffenen van met name seksueel geweld is dat schuldgevoel (‘had ik maar...’) en schaamte bij bijna iedereen een rol spelen. Tijdens en direct ná het geweld of misbruik voelen getroffenen vaak onrust en onbegrip over zichzelf: ik deed niks terug. Maar ook je eenzaam voelen, niemand in vertrouwen durven of kunnen nemen, je niet gehoord of gezien voelen nadat je je ervaring hebt gedeeld, het is allemaal normaal. Net als het gevoel dat je hoofd ‘vol’ zit en niet meer werkt zoals voorheen, en dat ook dat je lijf je in de steek laat. Of loyaliteit naar de pleger of de familie als de pleger iemand uit de eigen omgeving is: als ik er iets over zeg, stort de hele familie in elkaar. De lijst aan reacties is eindeloos.
Maar de behoeften zijn vaak wel hetzelfde: aan veiligheid (dat het geweld stopt) en erkenning (wat naar voor je dat je dit jou is aangedaan). Dat laatste speelt óók een rol voor getroffenen die jaren nadat het geweld plaatsvond, eindelijk de moed vinden om erover te vertellen.
Welke reacties kunnen naasten hebben als zij horen dat iemand die hun dierbaar is, seksueel geweld heeft meegemaakt?
Wat er gebeurd is, is ook heftig voor de naaste omgeving. Ook hier zijn de reacties heel divers. Is het geweld langer geleden gebeurd of juist heel recent? Gaat het om een pleger die je goed kent en van wie je houdt of is het een onbekende? De omstandigheden waaronder het geweld plaatsvond en de duur van het geweld maken nogal wat uit. Ook kan het zijn dat een naaste zelf eerdere ervaringen heeft met seksueel geweld en dat gevoelens die daarbij horen opnieuw gaan spelen.
Wat we veel zien is dat de omgeving enorm geschokt is. Het nieuws is bijna te ‘groot’ om in één keer te bevatten. Tegelijkertijd horen we soms ook terug dat naasten het niet (kunnen) geloven. En de schuldgevoelens van de getroffene nog verder versterken door opmerkingen als ‘Wat deed je daar dan?’, ‘Hoe kun je zo stom zijn om …’, ‘Waarom ging je niet weg?’. Meestal goed bedoeld, maar het valt onder victim blaming: de schuld geven aan het slachtoffer.
Wat is de waarde van sociale steun van naasten voor getroffenen?
Positieve, helpende steun van een naaste kan de onderlinge relatie verbeteren en versterken én het risico op psychische problemen verminderen. Dat blijkt ook uit onderzoek. Je kunt echt het verschil maken als naaste.
Het is voor naasten niet altijd makkelijk om helpend te reageren, zij zijn ook geraakt door wat er is gebeurd. Zij zien hoe hun dierbare het moeilijk heeft met wat er gebeurd is en de gevolgen daarvan. De directe omgeving kan ook gevoelens van angst, boosheid en frustratie hebben.
Hoe beïnvloedt dat de relatie tussen getroffenen en hun naasten?
Seksueel geweld kan het vertrouwen van getroffenen in anderen verminderen, ook in hun naasten. Dat werkt door in relaties. Ook kunnen relaties uit balans raken, doordat de rolverdeling verandert. Het is een uitdaging om in zo’n lastige tijd elkaar tot steun te zijn én elkaar de ruimte te blijven geven. Dat vraagt veel van alle betrokkenen.
Het is dan ook goed dat bij Herstelcirkels de cirkel om een slachtoffer heen een belangrijke rol heeft. Herstellen van seksueel geweld of misbruik doe je niet alleen, daar heb je de mensen om je heen bij nodig. Tegelijkertijd ben je altijd ook meer van elkaar dan een dierbare die steun nodig heeft en steungever. Steeds met elkaar de actieve verbinding zoeken en vinden in die ándere onderlinge rol is belangrijk.
Waar hebben naasten behoefte aan?
Seksueel geweld komt vaak voor, ongeacht afkomst, opleidingsniveau, cultuur en leeftijd. Toch weten veel mensen niet goed wat zij moeten doen als ze horen of vermoeden dat iemand seksueel geweld of misbruik heeft meegemaakt. Op de website van Slachtofferhulp Nederland staat veel informatie over hoe je als naaste je dierbare ondersteuning kunt bieden. Van to-dolijstjes tot gesprekstips over en stresstests. Van informatie over het strafproces tot informatie over de rechten van een getroffene.
Naasten vertellen ons dat zij worstelen met hun eigen emoties en daar hun dierbare niet mee willen belasten ‘want die heeft het al zo zwaar’. Toch is het voor hen ook nodig om gehoord en gezien te worden in hun zorg. Het is belangrijk daar aandacht voor te hebben.
Welke tips en adviezen heb je nog meer?
Verbreek de stilte! Ook al voel je je helemaal alleen en denk je dat niemand je snapt, er ís hulp! Contact met lotgenoten kan veel voor je doen. Zij herkennen en snappen wat jij doormaakt. Zoek gerust dit contact zodra je eraan toe bent. En onthoud: jij bent niet schuldig, het had niet mogen gebeuren!
Lees ook het interview met