Spreekrecht
Het spreekrecht is het recht van slachtoffers om tijdens de strafzitting een verklaring af te leggen. Spreekrecht kan u erkenning geven en mogelijk helpen het misdrijf een plek te geven. U kunt de verdachte, de rechter en de officier van justitie zelf laten weten wat het misdrijf met u heeft gedaan. Het kan lastig zijn om te bepalen hoe u van uw spreekrecht gebruik wilt maken. De keuzehulp of het stappenplan helpen u hierbij.
Hulp bij voorbereiden spreekrecht
Beantwoord een paar vragen voor hulp en advies bij spreekrecht. U krijgt:
- hulp bij hoe u van het spreekrecht gebruik maakt,
- tips voor het invullen van de formulieren,
- tips en hulp voor het schrijven van uw schriftelijke slachtofferverklaring.
Stappenplan spreekrecht
Lees de stappen die u doorloopt om uw spreekrecht goed voor te bereiden.
Stap 1 - Kies de vorm van spreekrecht
A. U spreekt met uw verklaring op papier
U kunt van tevoren uw verhaal opschrijven en dat tijdens de zitting voorlezen. Zo voorkomt u dat u tijdens de zitting niet uit uw woorden komt of dat u dingen zegt waar u later spijt van krijgt.
- Wat u heeft opgeschreven hoeft u niet aan de rechter te geven. Dan komt het niet in uw strafdossier. Het mag natuurlijk wel.
- Tijdens de strafzitting kunt u alsnog kiezen om niet te spreken. Ook kunt u alsnog ervoor kiezen om uw geschreven verklaring aan de rechter te geven. Iedereen weet dan al wat u wilde zeggen. Uw verklaring komt dan in het strafdossier.
B. U zet uw verklaring op papier
Wilt u niet spreken tijdens de zitting dan kunt u uw verhaal op papier zetten. Dit heet een schriftelijke slachtofferverklaring. Uw verklaring wordt toegevoegd aan het strafdossier.
- Als u uw verklaring opschrijft, hoeft u niet bij de strafzitting aanwezig te zijn om te laten weten wat u van de strafzaak vindt. U mag natuurlijk wel aanwezig zijn tijdens de strafzitting.
- De rechter, de officier van justitie, de verdachte en de advocaat van de verdachte kunnen uw verklaring lezen. Soms leest de rechter de verklaring tijdens de strafzitting voor, maar niet altijd.
C. U kiest ervoor om alleen te spreken
U krijgt het woord tijdens de strafzitting. U vertelt tijdens de zitting uw verhaal uit het hoofd en zet niets op papier. Tijdens de strafzitting zijn de rechter, de officier van justitie, de verdachte en de advocaat van de verdachte aanwezig.
- De secretaris van de rechtbank kan mee typen met wat u zegt. Dit komt dan terecht in het verslag van de zitting.
- Is er pers aanwezig? Zij kunnen zinnen overnemen die u heeft gebruikt.
D. U vraagt iemand anders te spreken
Als u niet zelf wil spreken, dan kunt u ook iemand anders vragen om uw verklaring voor te lezen. Dit kan een familielid, een vriend of vriendin zijn. U moet deze persoon hiervoor machtigen.
- Zet uw verklaring op papier, zodat iemand namens uw verhaal kan laten horen in de rechtszaal.
- U kunt zelf bepalen of u uw verklaring aan de rechter geeft en toevoegt aan het strafdossier.
Stap 2 - Vul op het Wensenformulier in hoe u uw verhaal wilt doen
Op het Wensenformulier dat u heeft ontvangen, moet u aangeven hoe u in de rechtszaal iets wilt zeggen.
- Lees hier hoe u het Wensenformulier invult.
Stap 3 - Schrijf uw schriftelijke verklaring op
Als u uw verhaal wilt doen zonder dat op papier te zetten, dan kunt u deze stap overslaan.
U kunt op papier zetten wat u wilt vertellen over wat u is overkomen en wat dat met u heeft gedaan. U kunt ook iets zeggen over hoe u tegen de strafzaak aankijkt en welke straf u passend vindt.
- Gebruik onze schrijfhandleiding 'schriftelijke slachtofferverklaring' als hulpmiddel bij het schrijven van uw verklaring. Of u die verklaring nu zelf voorleest, door een ander laat voorlezen of toevoegt aan het dossier: het is fijn om uw verhaal op te schrijven.
- Gebruik onze voorbeeldbrief 'schriftelijke slachtofferverklaring' om niets te vergeten wat in uw schriftelijke verklaring moet staan.
Het kan ook fijn zijn om voor uzelf uw verhaal op papier te zetten en op te schrijven wat het misdrijf met u heeft gedaan. Ook als u geen gebruik wilt maken van het spreekrecht. Of als u niet wilt dat de verdachte of iemand in de rechtszaal uw verklaring leest. Geef dan aan op het Wensenformulier dat u niet iets in de rechtszaal wilt zeggen.
Stap 4 - Stuur uw verklaring op
Wilt u dat uw schriftelijke slachtofferverklaring wordt toegevoegd aan het strafdossier? Stuur dan uw verklaring op. Het voordeel van het toevoegen van uw verklaring aan het strafdossier is dat de rechter dit kan gebruiken als bewijs voor het strafbare feit.
U kunt de schriftelijke slachtofferverklaring opsturen naar het Informatiepunt Slachtoffers OM (IPS OM) van het parket waar de strafzaak wordt behandeld.
Let er op dat u het parketnummer en de naam van de verdachte vermeldt. Het parketnummer vindt u op het 'Formulier Verzoek tot schadevergoeding' of de brief van het Openbaar Ministerie.
Wilt u op zitting zelf spreken of wilt u iemand namens u laten spreken? In dat geval is het niet nodig om uw verklaring van tevoren op te sturen. U kunt de verklaring tijdens de strafzitting aan de rechter geven.
Stap 5 - Goed voorbereid naar de strafzitting
U krijgt een brief waarin staat wanneer de strafzitting is. Denk aan het volgende als u gaat spreken tijdens de strafzitting:
- Gebruik geen scheldwoorden. Als u gaat schelden, kan de rechter besluiten dat u niet meer mag spreken.
- De verdachte kan tijdens het spreekrecht in de zaal aanwezig zijn.
- Er kan pers aanwezig zijn in de rechtbank. Journalisten mogen u alleen in beeld brengen of uw verklaring opnemen als u toestemming geeft. Wel mogen journalisten verslag doen van wat u heeft gezegd. Wilt u niet dat er iets uit uw verklaring naar buiten komt? U kunt de rechter vragen om het spreekrecht achter gesloten deuren te laten plaatsvinden.
- U kunt naar aanleiding van uw verklaring opgeroepen worden als getuige. Bijvoorbeeld als u in uw verklaring informatie geeft over wat er is gebeurd, of over het bewijs. Of als uw verklaring afwijkt van uw eerdere verklaringen. De rechter of de advocaat van de verdachte kan u hierover vragen stellen.
Wie kunnen er spreken?
De volgende personen kunnen gebruikmaken van het spreekrecht:
- Het slachtoffer zelf.
- De nabestaanden van het overleden slachtoffer. Dit kunnen zijn: ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen, broers, zussen, nichten, neven, ooms en tantes. Er kunnen maximaal 3 nabestaanden het spreekrecht uitoefenen.
- De wettelijk vertegenwoordigers van een minderjarig slachtoffer.
- De partner en 1 ander familielid. Dit geldt in het geval dat een slachtoffer of nabestaande verstandelijk of lichamelijk niet in staat is om zelf te spreken.
- Een gemachtigde die namens het slachtoffer spreekt.
- Iemand die jonger is dan 12 jaar mag alleen spreken als de rechter hiervoor toestemming geeft.
Wanneer komt iemand in aanmerking voor spreekrecht?
U heeft van het Openbaar Ministerie een brief ontvangen dat u recht heeft op spreekrecht. Op het wensenformulier kunt u aangeven of u hiervan gebruik wilt maken. Of u spreekrecht heeft, hangt af van het misdrijf. U heeft spreekrecht:
- bij misdrijven waarvoor de dader een gevangenisstraf kan krijgen van 8 jaar of meer,
- bij een aantal andere misdrijven zoals seksuele misdrijven, stalking, bedreiging en een verkeersongeval met ernstig lichamelijk letsel of overlijden tot gevolg.
Hoe was het voor anderen?

Mellanie kon eindelijk haar stem laten horen. Lees het verhaal van Mellanie
'Ik heb hem aangekeken, maar hij keek niet terug. Daardoor voelde ik me nóg krachtiger.'

Carolien en haar familie werden gestalkt.

Thijs werd mishandeld door een ontslagen werknemer.

Johan raakte ernstig gewond door een motorongeval.
MijnSlachtofferzaak
Op MijnSlachtofferzaak vindt u een online overzicht van het verloop van uw strafzaak. Hier staat de informatie over uw zaak van de Politie, Slachtofferhulp Nederland, het Openbaar Ministerie, het Schadefonds Geweldsmisdrijven en het CJIB. U logt in met uw DigiD.
MijnSlachtofferzaak