Wat maakt 'Verkracht of niet' ons duidelijk over seksueel geweld?

• 21 november 2017

Afgelopen dinsdagavond zond BNN VARA opnieuw een aflevering uit van ‘Verkracht of niet?’. Werd het programma in eerste instantie met enige scepsis ontvangen, de timing had niet beter kunnen zijn. Seksueel grensoverschrijdend gedrag blijkt aan de orde van de dag nu onder #metoo veel slachtoffers hun verhalen delen.

Het grote grijze gebied

Slachtoffers van een zedenmisdrijf doen niet vaak aangifte. Dat weten we al langer. Uit onderzoek blijkt dat in Nederland slechts circa 15% slachtoffers uit deze groep daadwerkelijk aangifte doet. De zedenmisdrijven waar we op die manier weet van hebben en de slachtoffers die we helpen, vormen dus slechts een topje van een veel grotere ijsberg. We weten dat slachtoffers ook in kleine kring vaak zwijgen over dat wat hen is overkomen. Soms wel decennia lang. Veel slachtoffers schamen zich over wat er is gebeurd of voelen zich mede schuldig. En veel slachtoffers zijn bang niet geloofd te worden.

'Verkracht of niet?' brengt pijnlijk scherp in beeld welke dilemma's er spelen rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zei het vermeende slachtoffer wel duidelijk en vaak genoeg nee? Hoe vaak en duidelijk word je als slachtoffer eigenlijk geacht nee te zeggen? En is geen nee zeggen hetzelfde als ja zeggen? De oordelen van de jong volwassenen die aan het programma meewerken zijn niet altijd mals. Maar wel eerlijk. En dat eerlijke gesprek moeten we voeren met elkaar.

Door dat gesprek blijkt het grijze gebied rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag misschien wel groter dan wij denken. Het gaat bij een verkrachting immers lang niet altijd om die onbekende die het slachtoffer van de fiets trekt en de bosjes in sleurt. Dat is niet grijs, dat is inktzwart. Maar grijs genoeg vinden verkrachtingen vaak plaats tussen mensen die elkaar kennen en waarbij dingen uit de hand lopen. En oprecht niet zo bedoeld zijn. Een verkrachting of aanranding komt in meer vormen voor dan wij doorgaans denken. 'Verkracht of niet' maakt ook dat indringend duidelijk.

De afleveringen eindigen met een strafeis. Een uitspraak volgt niet. Pijnlijk maar waar: bij lang niet iedereen die zich slachtoffer voelt van seksueel misbruik kan dat juridisch onomstotelijk worden vastgesteld. Het grote grijze gebied speelt ons ook daar parten. Eén ding is echter evident. Of je nu juridisch slachtoffer bent of niet, je kunt je als slachtoffer wel degelijk seksueel gebruikt voelen. En hulp nodig hebben. Die hulp is er. Bij vrienden, familie, iemand die je vertrouwt, de Centra Seksueel Geweld, de politie. Die hulp is er ook bij ons. Verbreek de stilte. Samen vinden we die hulp die bij je past.