De digitaal wijkagent verlaagt drempel voor slachtoffers online criminaliteit

Kennis delen over digitale veiligheid 

De digitaal wijkagent is een relatief nieuwe functie binnen de politie en de invulling verschilt per eenheid. Sara heeft een brede rol: ‘Voor een groot deel houd ik me bezig met kennisoverdracht. Ik geef voorlichting over digitale veiligheid op scholen en aan senioren. En ik train mijn collega’s op het gebied van digitale vaardigheden en online opsporing. Daarnaast doe ik online surveillance met openbronnenonderzoek. Ik zoek bijvoorbeeld op Marktplaats naar mogelijke gestolen spullen en ik filter social media op berichten met een negatief sentiment.’ 

Zoals overal in Nederland is online fraude een groot probleem in Oost-Brabant. ‘We zien veel aankoopfraude, hulpvraagfraude en datingfraude,’ aldus Sara. ‘Oplichting door nepagenten speelt hier veel. Maar ook afpersing met seksueel beeldmateriaal, doxing en online bedreiging komen vaak voor.’ 

Strafbaarheid online gedrag lastig in te schatten 

Mensen hebben niet altijd door dat online gedrag strafbaar kan zijn. Sara: ‘Tegenwoordig zie je op social media steeds meer haatdragende opmerkingen onder posts. Mensen wanen zich veilig achter hun computer, maar er is een verschil tussen je mening ventileren en je strafbaar opstellen omdat je iemand discriminerend beledigt of dreigt met geweld.’ Soms zit de strafbaarheid in de details. ‘Alleen een opmerking “We gaan hem kapot maken” is misschien niet altijd strafbaar, maar als er een emoji van een vuurwapen bij staat, kan dat ervoor zorgen dat het toch een strafbaar feit is.’  

Voor de ontvanger van een online bedreiging is het vaak lastig in te schatten of het gaat om een strafbaar feit. Bij twijfel adviseert Sara om advies in te winnen bij de politie: ‘Voel je niet bezwaard om 0900-8844 te bellen. Als een belletje te lastig is, kun je ook chatten op onze Instagram of Facebook.’ 

Schaamte is een zware last 

Als digitaal wijkagent krijgt Sara zaken toegewezen die een digitaal karakter hebben. In haar contact met slachtoffers van die zaken valt op hoe groot de schaamte vaak is. ‘Schaamte is een zware last die mensen met zich meedragen, vooral na dingen als oplichting en sextortion. Ze durven er met niemand over te praten en gaan er soms aan kapot. Ze voelen zich dom, terwijl het echt iedereen kan overkomen.’ 

Vanwege schaamte of angst is het voor slachtoffers lang niet altijd vanzelfsprekend om aangifte te doen. Sara wil die drempel graag verlagen. ‘Iemand kan de gebeurtenis in eerste instantie alleen komen melden. Dan registreren wij het, maar gaan we niet meteen over tot opsporing. Bij aangifte kunnen we de gegevens van het slachtoffer afschermen, zodat die niet zichtbaar worden voor de verdachte. En besef dat als een strafbaar feit niet wordt gemeld, de verdachte ook niet voelt dat hij moet stoppen. Door het wel te melden, kunnen we mogelijk voorkomen dat er meer slachtoffers vallen.’ 

Tip: start samen met wijkagent bemiddeling op 

‘Strafrechtelijke afhandeling is niet in alle gevallen de beste uitkomst,’ nuanceert Sara. ‘Je kunt op allerlei manieren recht doen aan een slachtoffer. Bemiddeling heeft soms meer zin dan een verdachte aanhouden, bijvoorbeeld bij online pesten op school. Een docent kan dat vaak heel goed zelf, maar soms helpt het om het samen op te pakken met een (digitaal) wijkagent of een jeugdagent. 

‘De politie is er niet alleen om iemand aan te houden. Bij online bedreiging of stalking kunnen we een waarschuwingsgesprek of een stopgesprek voeren met de verdachte. Bij zaken waar we geen verdachte vinden, wat vaak het geval is bij online fraude, kan het helpen om met het slachtoffer in gesprek te gaan. Daar betrekken we Slachtofferhulp Nederland meestal bij. Als een slachtoffer zich gehoord voelt, draagt dat bij aan het verwerkingsproces.’ 

Drempels wegnemen om verhaal te doen

Met digitaal wijkagenten, aanwezigheid op social media en voorlichting wil de politie steeds meer drempels wegnemen. Sara legt uit: ‘Soms is het makkelijker om via een DM op social media aan een politieagent te vertellen wat er is gebeurd. En door voorlichting te geven kunnen we de schaamte wegnemen en komen de verhalen makkelijker naar buiten. Zo vertelde een achtjarig jongetje me bij een voorlichting op een BSO dat hij op het gamingplatform Roblox was gevraagd om een foto van zijn geslachtsdeel te sturen. Dat had hij tot dat moment aan niemand verteld.’ 

Sara gaat ervan uit dat gedigitaliseerde criminaliteit alleen maar zal toenemen, en dat ook traditionele misdaad vaker een digitale component zal hebben. Dat vergt een andere aanpak: ‘De ontwikkelingen gaan heel snel. Zo wordt misbruik van beelden gemaakt door AI een groter probleem. Online strafbare feiten hebben een enorme impact op slachtoffers, maar zijn tegelijk moeilijker op te sporen. En dus doen wij er met voorlichting en online surveillance alles aan om aan de voorkant te voorkomen dat er slachtoffers vallen.’