Een jaar met corona: geen verhaal van gelatenheid maar een verhaal van hoop
- 15 maart 2021
Inmiddels is het één jaar geleden dat de coronapandemie ook ons land in een lockdown stuurde. De coronacrisis had grote gevolgen voor de samenleving, maar ook voor Slachtofferhulp Nederland. Bestuursvoorzitter Rosa Jansen vertelt over de kansen en bedreigingen, die zijn ontstaan voor de organisatie.
Met Pasen kunnen we toch wel weer naar Spanje, merkten collega´s op kort na de lockdown in maart 2020. Ik keek hen peinzend aan. Ik zou op zijn vroegst rekenen op de herfstvakantie, zei ik. Dit is geen sprint, maar dit wordt een duurloop. Het gaat uithoudingsvermogen vragen van ons allen. Ik had vanaf het begin korte lijnen naar Den Haag en wist dat men daar verre van gerust was. Ook in de ziekenhuiswereld, waar ik toezichthouder ben, realiseerde men zich dat deze pandemie wel eens heel serieus zou kunnen worden. Ik zag afschuw op de gezichten van de collega's. Was dit echt het vooruitzicht? Dat kon toch niet. Was ik niet te somber?
Coronacrisis of niet, het werk van de medewerkers van Slachtofferhulp Nederland moest gewoon doorgaan. Wel ontstond er al snel een verschuiving in het type delicten, waarvoor slachtoffers bij de organisatie aanklopten. Al in de eerste weken zagen we een afname van het aantal verkeersslachtoffers, en ook meldden er zich minder slachtoffers van woninginbraken. Tegelijkertijd nam online fraude in rap tempo toe. Voor onze medewerkers had dit in principe geen gevolg. Zij boden als vanouds – nu meestal vanaf huis - emotionele, praktische en juridische hulp, ongeacht de onderliggende feiten.
Voor de coronapandemie was een afspraak op kantoor of bij de cliënt thuis heel normaal. Dat kon toen ineens niet meer, op een enkele uitzondering na. Face-to-face gesprekken werden omgezet in telefonische afspraken, en later werd daar het beeldbellen aan toegevoegd. Wij hadden immers een eigen tool voor videobellen ontwikkeld, die we cliënten toesturen, veel simpeler in gebruik. Zo konden we op een goede manier met cliënten komen. Gelukkig reageerden onze cliënten begripvol. Zij zagen dat dit een goed alternatief was voor onze face-to-face dienstverlening. Uiteraard waren onze collega’s wel fysiek ter plaatse wanneer de aard van het delict daar om vroeg.
In maart stond een grote uitrol van ons computersysteem gepland, inclusief de bijbehorende opleidingen. Een en ander kon toen alleen nog maar online plaatsvinden. Maatregelen werden al snel getroffen. De leidinggevenden waren bevreesd en vroegen ons om deze uitrol te verplaatsen naar een moment na de coronapandemie. Vanuit Bestuur en Directie wisten wij dat dit een slecht idee was. Het einde van de pandemie kon nog lang op zich laten wachten, hetgeen zou betekenen dat nieuwe digitaliseringsslagen op een verouderd fundament gebouwd zouden worden. Dat wilden wij absoluut niet. Gelukkig konden wij iedereen overtuigen en namen wij – uiteindelijk zeer succesvol – met zijn allen de sprong in het diepe. Achteraf bezien was dit gouden actie.
We hadden de afgelopen jaren een innovatieve beweging ingezet, waardoor we gedurende de pandemie de werkzaamheden voort konden zetten. Wat daarbij hielp, was dat Slachtofferhulp Nederland een crisisorganisatie is. Wij hadden een paar dingen voor: wij hebben namelijk altijd een crisisteam, omdat je als er nu gebeld wordt, mensen meteen aan de slag moeten kunnen. We hebben dus allerlei protocollen klaarliggen. Dit maakte het eenvoudiger om te reageren op een pandemie. Ook waren onze mensen er meer klaar voor.
Wij hebben eigenlijk het afgelopen jaar een hele bijzondere fase doorgemaakt. Hoewel de algehele situatie ontzettend moeilijk was, met kinderen aan de keukentafels en kwetsbare geliefden rondom ons, zijn onze medewerkers beter dan ooit uit de verf gekomen. Iets om bij stil te staan, is ook de positiviteit van de medewerkers, betaald en onbetaald. Zij hebben direct in maart de koppen bij elkaar gestoken en zijn scenario’s gaan uitdenken. Zo hebben we op een mooie manier verder kunnen werken, ondanks de zorgen en uitdagingen op het thuisfront.
Ook zagen wij bedreigingen ontstaan voor slachtoffers. Slachtofferhulp Nederland heeft zelf de productie door de eerdere ontwikkelingen en de flexibiliteit van de medewerkers gelijk kunnen houden. Het enige waardoor we achterstanden opliepen, was door de aanvankelijke sluiting van de rechtbanken. Daar ondersteunen we normaal gesproken voor, tijdens en na zittingen, dat was niet meer mogelijk. Sinds mei is de strafrechtketen weer volop in beweging en proberen we de achterstanden weer in te lopen. Corona heeft tegelijkertijd voor een positieve ontwikkeling gezorgd. Wat we zagen in de afgelopen periode, was dat we voor nu het eerst met de hele keten spraken. Normaal gesproken praten het OM, de politie en de rechtspraak met elkaar. De overige partners in de keten krijgen vervolgens meegedeeld wat er besloten is. Nu zaten wij allen aan tafel. Een volgende stap zou kunnen zijn om tijdig mee te kunnen denken over oplossingen. De rechtbanken deden aanvankelijk de deuren dicht om bewegingen te beperken. Dat was vanuit de context van de pandemie begrijpelijk. Echter wat ze daarbij ook deden, was slachtoffers buiten sluiten. Dat is vreemd in een strafproces, waarin een slachtoffer toegang moet hebben. Als we vanuit Slachtofferhulp Nederland in dit vraagstuk vanaf het begin mee hadden kunnen denken, dan hadden we andersoortige oplossingen aangedragen, die zowel slachtoffers als de strafrechtketen zouden hebben geholpen. Wij kunnen oplossingen bieden die de klassieke partijen niet altijd kunnen bedenken. Wij hebben steeds voor ogen: wat wil het slachtoffer zelf? Dat draagt bij aan de bewustwording over de rol van het slachtoffer binnen het strafproces. Wij spreken uiteindelijk dagelijks met dat slachtoffer en kennen hun behoeften.
We gaan zeker een aantal dingen vasthouden. Corona heeft de noodzaak daarvan duidelijk gemaakt. Wendbaarheid en lenigheid worden onze codewoorden met de medemens. Ik heb daar hoge verwachtingen van.